ADOS-2 to obecnie najbardziej wiarygodne i uniwersalne narzędzie, które pozwala zbadać stopień nasilenia cech spektrum autyzmu. Jest to jednocześnie specjalnie przygotowany protokół obserwacji, określany jako “złoty standard” w diagnozie zaburzeń ze spektrum autyzmu.

ADOS – 2 (Autism Diagnosis Observation Schedule) to badanie, polegające na podejmowaniu różnych interakcji z dzieckiem, w formie zabaw i dialogów, według ściśle przestrzeganego scenariusza.
Dzięki niemu można ocenić, czy w zachowaniu dziecka pojawiają się trudności np.

– brak interakcji,
– schematyczność,
– trudność w komunikacji niewerbalnej.

Każde zachowanie jest skrupulatnie opisywane i oceniane według kryteriów diagnostycznych.
Dzięki temu rodzice otrzymują szczegółowy raport, opisujący zakres i nasilenie cech spektrum autyzmu.

Celem zastosowania narzędzia jest ocena różnych sfer funkcjonowania, ważnych z punktu widzenia ASD, takich jak komunikacja społeczna, zabawa czy zachowania stereotypowe. Jest on przygotowany tak, by uwzględniać kryteria diagnostyczne z podręcznika DSM, stosowanego w diagnozie klinicznej różnych stanów medycznych.

ADOS – 2 jest przeznaczony do użycia wśród bardzo szerokiej grupy badanych – stosuje się go już u dzieci od 12 miesiąca życia, można nim diagnozować także młodzież i dorosłych. Składa się z pięciu modułów, z których diagnosta wybiera odpowiedni, zależnie od wieku badanego.

Test można wykorzystać zarówno w ocenie osób niemówiących jak i tych, które posługują się mową. Nie jest jednak dostosowany do badania osób z dodatkowymi niepełnosprawnościami, jak, niedowidzenie czy niepełnosprawność narządu ruchu.

By stosować ADOS-2 w praktyce diagnosta musi przejść specjalne szkolenie.

Badanie trwa około godziny i polega na proponowaniu przez diagnostę różnych zabaw czy tematów do rozmowy, zależnie od tego w jakim wieku jest badana osoba.

ADOS – 2 pozwala dzięki temu na analizę i ocenę nieprawidłowości charakterystycznych dla spektrum autyzmu.

W Polsce proces diagnostyczny jest szerszy niż zastosowanie samego testu, dlatego diagnozę stawia ostatecznie lekarz – psychiatra dziecięcy, który opiera się również na obserwacji klinicznej i wywiadzie z rodziną.

ADOS-2 nie jest traktowany jako jedyna czy ostateczna diagnoza. Wyniki badania ADOS- 2 stanowią jednak istotną informację, która posłużyć może do ostatecznej diagnozy dla psychiatry.

Moduł, o którym rodzice mogą przeczytać w otrzymanym od diagnosty sprawozdaniu z badania, to nic innego jak protokół, który tuż po wykonaniu badania ADOS-2 wypełnia diagnosta.

Wpisuje się tam odpowiednią cyfrę (KOD), przy każdym z zadań jakie zostało powierzone do wykonania dziecku, młodzieży lub osobie dorosłej.

W zależności jak dana czynność została wykonana i co w czasie jej wykonywania zaobserwował diagnosta, przyznaje się odpowiedni kod.

W zależności od wieku i poziomu rozwoju językowego uczestnika diagnosta wybiera do badania jeden z modułów. Każdy z nich zawiera zestaw zabaw i (lub) zadań przystosowanych do badania danej grupy wiekowej, prowokujących wystąpienie zachowań charakterystycznych dla ASD i umożliwiających obserwację umiejętności społecznych i komunikacyjnych uczestnika, poziomu rozwoju zabawy oraz wzorców zachowań i zainteresowań.

W wielkim uproszczeniu, można powiedzieć, że na końcu protokołu każdego modułu znajduje się algorytm diagnostyczny. Diagnosta po zakodowaniu odpowiedniego modułu, podlicza sumę „punktów” z kodów jakie przyznał badanej osobie a następnie sprawdza, czy suma wyników uczestnika w algorytmie diagnostycznym jest równa lub wyższa niż określony w badaniach normalizacyjnych punkt odcięcia.

Wynik równy lub wyższy od punktu odcięcia wskazują na występowanie u badanej osoby cech charakterystycznych dla spektrum autyzmu. Wyniki poniżej tego punktu – w uproszczeniu wskazuje na to, że badana osoba nie przejawia wystarczająco dużo cech ze spektrum autyzmu, aby było można u niej stwierdzić autyzm.

Wynik poza spektrum wskazuje klinicyście, że w bezpośredniej obserwacji uczestnika badania nie zaobserwowano symptomów na poziomie charakterystycznym dla większości osób z ASD.

Inaczej przekształca się Wynik całkowity modułu T, który porównuje się z punktami odcięcia wyznaczonymi dla trzystopniowej Skali Niepokoju ADOS-2. W zależności od tego, w którym przedziale Skali niepokoju mieści się wynik całkowity, zostaje on zaklasyfikowany jako brak lub nieznaczny niepokój, niepokój lekki do umiarkowanego lub niepokój umiarkowany do znacznego.